Nhà vua nói với các quan theo hầu: - Trẫm cho các ngươi lui! Chiều nay trẫm không dùng "ngự thiện"
Không trống phách. Hoa quả không bị mất cắp. Trong các thầy dạy vua Hàm Nghi. Tượng danh sư Chu Văn An.
Hải Dương). Có lần. Còn giữ chức tước lớn mà không làm gì có lợi cho dân. Khi người nhà của cụ giáo dâng trầu nước chỉ đứng ở sân dưới thềm. Công cán cho nên cho phép các khanh về nghỉ ở công quán.
Một lần vua Dụ Tông giao cho ông coi việc chính sự. Vua nói với những người đang quỳ rạp hai bên đường: - Cho cả thảy các người đứng dậy cùng trẫm về nhà tôn sư! Vua nhắc lại lời nói với các quân sĩ và với người thân của tía: - bữa nay trẫm đến đây là học trò về thăm thầy.
Ông dâng Thất trảm sớ xin chém 7 tên gian nịnh. Thầy Nguyễn Nhuận đã xin được về Tuyên Hóa nhận chức Tri huyện. Giữ một chức phận nhỏ mà có ích cho đời thì đáng quý biết bao nhiêu.
Quang minh. Thầy Cử đã phạt đòn mạnh tay. Nước mạnh thì hãy làm. Vua Hiến Tông lại khoát tay: - Thôi để họ mang thẳng lên đây.
Có chăng đèn. Còn ngôi vua ư? Ta coi ngôi vua như chiếc dép rách mà thôi!”. Họ đã biết mục đích của trẫm bữa nay rồi. Thời kì cụ làm quan ở huyện này. Để tạ ơn vua. Ông được mời vào kinh dạy con cháu hoàng tộc. Đến đời Dụ Tông. Nghĩ đến quê mình có vùng đất Tuyên Hóa nghèo khổ lại toàn là núi rừng. Biết tin này. Trong các học sinh của ông có cả Ưng Lịch. Các con có nhớ Đức Thái Tông triều Trần ta đã nói gì khi Trần Thủ Độ mời người trở lại làm vua không? Ngài nói: “Nếu làm vua mà làm cho dân giàu.
Sau một thời gian mở trường dạy ở quê. Rồi trở về núi cũ. Tức thị vua Trần Hiến Tông ngày mai. Sơn hà vẫn duy trì được sự thăng bình. Chứ không phải thiên tử đi kinh lý. Cụ sụp lạy. Nội dung câu chuyện như sau: thánh giá về đến cổng làng Châu Khê. Bất chấp trò là dòng dõi vương tôn. Theo nghĩa vua tôi. Bên kia sông Tô Lịch.
Ông chối từ. Không có ăn trộm. Thịnh trị có từ thời vua cha Lê Thánh Tông.
Viết sách. Nhà vua hai tay nâng vai thầy lên. Vua Hàm Nghi. Chuyên dạy con em vương hầu nhà Nguyễn. Cậu bé Ưng Lịch không thuộc bài. Có bàn trà nước. Quê Vũ Thư - thăng bình đỗ Cử nhân. Nhà vua đặc biệt thưởng thức món canh cua quê kiểng. Dân chúng ít học. Khi Trần Nghệ Tông (1370-1372) lên ngôi. Vua chọn 2-3 cận thần cùng một vị quan sở tại tháp tùng vua vào nhà nghiêm đường. Trần thế cũng nhớ đến thầy Nguyễn Nhuận.
Đã từng đỗ Thái học trò nhưng không ra làm quan mà mở trường dạy học ở làng Huỳnh Cung. Nhớ công ơn thầy bảo ban. Nhưng vua Tự Đức chẳng những không quở trách mà còn đưa thêm roi cho thầy và nói: Khanh quý trẫm vì nể trọng mực thước. Đông đảo học trò theo tiễn có hỏi: - Từ nhà vua đến đông đảo các sĩ phu và quan chức đều là học sinh của thầy.
Sau này Ưng Lịch trở thành vua Hàm Nghi. Trẫm muốn được ngồi chung mâm với thầy cũ cho thỏa tình thầy trò. Hồn hậu và ôn hòa. Dạy học. Chắc lão tiên sinh cho phép.
Vườn tược nhà nhà thông thương. Dẫu thiên tử cũng không bắt làm bề tôi được. Ông càng hài lòng vì học sinh cũ của ông dẫu ngồi trên ngai vẫn không quên gốc. Vua hỏi thăm sức khỏe và đời sống của thầy cùng gia đình. Nhưng vua không nghe. Nhà vua đỡ cụ xuống cùng ngồi bàn luận. Sao có thể đem bổng cao chức trọng mà dỗ ngon dỗ ngọt người ta
Hoàng Phương (tổng hợp). Chuyển qua các thị vệ dâng lên cụ giáo và nhà vua. Ông vẫn được đón về kinh tham dự. Song phép nước cao hơn. Vua Trần Minh Tông (1300 – 1357) đã mời ông ra làm tư nghiệp Quốc tử giám.
Ở đó. Ôn tồn: - Xin lão tiên sinh bình thân để cho môn đệ không bị thất lễ. Ông chán nản từ quan về ở núi phụng hoàng (Chí Linh. Được làm giảng quan của phủ Tôn Nhân. Hương vị cua đồng quê nhà ít có thức ăn nào sánh tày. Muốn phong cho thầy một chức quan trong triều. Tôn sư cho phép môn đệ ngồi chung là đã quá lắm rồi.
Ông là một nhà Nho được kính nể không chỉ vì trí tuệ uyên bác mà còn cả sự liêm khiết. Nhà vua đi bộ cùng viên quan trấn và mấy quan hầu cận tiến vào nhà thầy.
Sao thầy không ở lại để gánh vác một trọng trách? Thầy khinh thường những chức tước của triều đình lắm sao? Nhà giáo Chu Văn An nói: - Cái quan trọng của con người không ở chỗ chức tước mà ở phẩm giá. Cáo quan về quê cũ. Nói xong. Toàn huyện không có ăn mày hành khất. Quả là ngon. Các quan địa phương chuẩn bị chu đáo. Vua ôn tồn nói với mọi người đi theo: - Hôm nay trẫm về đây là để thăm thầy chứ không phải vi hành.
Cậu bé Ưng Lịch bị thầy đánh đòn ấy sau này trở nên vua Hàm Nghi. Không có tiếng hô dẹp đường. Dưới thời của ông.
Bởi lẽ là ông có học sinh ở ngôi tôn quý nhất nước vẫn khuôn phép thủy chung giữ đạo nghĩa thầy trò.
Cụ giật thột: - Tâu hoàng thượng đâu lại có thể như thế được. Bất giác nói với cụ Châu Khê: - Thầy cho con ăn một bát canh này thật là một niềm hạnh phúc. Nghe thầy trò nhà vua vừa ăn vừa ngâm nga thơ phú. Âu cũng là cái lộc của lão tiên sinh đây! Thưởng thức chén trà ngát vòi hoa sen đồng nội. Đạo thầy là nặng. Xin xem những bài thơ của thầy làm khi nhàn rỗi ở chốn thôn quê. Kết hoa. Bà Hoàng Thái Hậu (tức bà nội vua).
Dù không đỗ cao. Dạy cho Thái tử Trần Vượng. Các con cụ đứng hầu từ xa ngắm thầy trò nhà vua đối ẩm với thứ rượu nếp quý quê nhà hương thơm mắt xích. Chứ không phải nể oai quyền nơi trẫm. Vào những dịp trong triều có lễ hội lớn. Vua vội vàng đến gần cụ. Vua mời cụ ngồi lên sập giữa để mình đứng vấn an thầy.
Nói với những người xung quanh: “Bậc sĩ phu sửa mình trong sạch. Mọi người cảm tạ nhà vua rồi đi vào các quán dịch. Nhưng không nhận chức tước gì. Cổ kính và gọn gàng. Đúng với tư thế của chủ nhân - một bần nho tinh khiết.
Cụ Châu Khê có lẽ còn vui hơn cả nhà vua. Danh sư Chu Văn An Nhà giáo lỗi lạc Chu Văn An (1292 – 1370) là người cương trực. Nhà vua ra lệnh dừng kiệu và bước xuống đầu đường rẽ vào nhà thầy. Khi đó là một cậu bé ngỗ ngược ít được để ý đến. Ông tạ ơn xong rồi đem cho người khác. Một ông vua yêu nước được lưu danh trong sử sách. Lễ thức ở chốn triều đình dùng vào lúc khác! Ngôi nhà thầy Nguyễn Bảo giản dị.
Sau đó thầy cử liền dâng sớ tạ tội. Cụ Thượng thư già cùng các con cháu và mĩ nhân mũ áo chỉnh tề ra tận đầu thôn bày hương án nghênh tiếp nhà vua. Ông thấy quyền thần làm nhiều điều vô đạo. Chu Văn An ra kinh kì bệ kiến vua mới. Thấy thầy.
Lấy hiệu là Tiều ẩn (người đi ẩn hái củi). Vua sai nội thần mang áo đến ban tặng. Xin chúa thượng cho lão phu này được đứng hầu! Người ngoài trông vào sao tiện ạ! Nhà vua nhẹ nhõm: - Thưa tôn sư.
Cụ giáo nghẹn ngào: - Xin bái tạ đức vua! Thánh chỉ đã truyền. ”. Sách Đại Nam Nhất Thống Chí đã ghi lại một câu chuyện cảm động về đạo thầy trò trong một lần vua Lê Hiến Tông về thăm thầy cũ.
Trẫm xin với lão tiên sinh cùng gia đình ăn bữa cơm quê. Hoàng phái sẽ không có người kế nghiệp xứng đáng.
Cho nước thì chức tước ấy có nghĩa gì. Thần xin vâng mệnh! Bữa cơm thầy trò chiều hôm đó diễn ra thân mật. Ai cũng khen cái tư thế của ông là cao thượng. Không nhạc nhã. Những người thầy cao cả của vua Hàm Nghi tía Nguyễn Doãn Cử. Chắc họ cũng muốn gần vua một tí.
