Ông Tiến san sẻ: “Với nhân cách phó chủ nhiệm Ủy ban VHGDTTNNĐ Quốc hội - cơ quan giám sát các hoạt động bảo vệ coi ngó thanh thiếu niên nhi đồng của Chính phủ, tôi có theo dõi loạt bài “Còn ai chơi với trẻ thơ” trên báo Tuổi Trẻ từ ngày 4-8
Nói chung, tư duy tầng lớp đang bị nghiêng về “lực quyến rũ” của kinh tế mà các thiết chế văn hóa dành cho thiếu nhi không đủ sức mạnh để cân bằng nổi.
Ủy ban có định kiến nghị gì với Quốc hội và Chính phủ để lôi cuốn các nguồn lực từng lớp tham dự lĩnh vực này? - đầu tiên, chúng ta cần coi xét lại hệ thống các cơ quan hệ trọng và chịu bổn phận về chăm chút thiếu nhi cả vật chất và tinh thần trong hệ thống hành pháp. Cá nhân chủ nghĩa tôi cũng như nhiều thành viên của Ủy ban VHGDTTNNĐ của Quốc hội đã nhiều lần chất vấn sau các cuộc giám sát và đã kiến nghị Chính phủ lưu ý ba vấn đề quan yếu: tăng cường sáng tác cả ba loại hình sân khấu, điện ảnh, văn chương cho trẻ thơ; tăng cường xây dựng khu vui chơi, điểm vui chơi trẻ con; tăng cường dài, lớp học măng non.
Đầu tư cho những sản phẩm văn hóa thiếu nhi không sinh lời trước mắt, không có lợi nhuận đong đếm được từ những cuốn sách, bộ phim thiếu nhi về những tâm hồn cao thượng, từ những bài hát truyền tụng vẻ đẹp đồng lúa cánh rừng quê hương, từ những vở kịch đồng dao dại khiến các em yêu thú vật cây cỏ.
Các chương trình truyền hình thiếu nhi, như báo chí phản ánh và cá nhân tôi cũng nhận thấy, hầu hết đều áp đặt tư duy của người lớn, không nói bằng ngôn ngữ của các em, nặng về khuyên bảo. THU HÀ thực hiện Tin bài liên tưởng: Kỳ 1: Nhạc thiếu nhi: nhìn từ giọng hát nhí Kỳ 2: Khi âm nhạc chưa là bạn Kỳ 3: Hết hè thì cũng hết phim Kỳ 4: sân khấu cũng giật gấu vá vai Kỳ 5: Quá ít tác phẩm cho thiếu nhi, chặc lưỡi in sách nước ngoài.
Để bảo đảm các quyền cơ bản của trẻ thơ: quyền được chăm chút, quyền được học hành và quyền được vui chơi. Trước kia, chúng ta có một ủy ban bảo vệ và săn sóc con nít (cơ quan ngang bộ trực thuộc Chính phủ) nhưng bây chừ đối tượng trẻ con được chia nhỏ nghĩa vụ cho nhiều cơ quan: vui chơi tiêu khiển do Cục Văn hóa cơ sở Bộ VH-TT&DL chịu bổn phận, săn sóc do Bộ LĐ-TB&XH, sách báo do Bộ thông báo - truyền thông, học hành do Bộ Giáo dục - đào tạo, chống bạo hành xâm hại do Bộ Công an, hoạt động đoàn thể có Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.
Nếu có kênh dành riêng cho mình thì hồ hết là hoạt hình nước ngoài, những chương trình giải trí thuần tuý, kích thích trí tò mò, thỉnh thoảng có cả bạo lực. Người lớn đang chiếm giữ màn ảnh tivi và con nít bị ép phải nghe - nhìn những sản phẩm tinh thần không hợp lứa tuổi. Phải nói thẳng là vừa thiếu về số lượng vừa yếu về chất lượng. Một thị trường văn hóa tưởng như dễ dàng hơn cho thiếu nhi là sách báo đúng là cũng lâm vào cảnh ngộ na ná.
Một số lớn các em tìm đến game online và những loại hình nghe nhìn phản cảm khác. Ủy ban VHDGTTNNĐ đã đề nghị Chính phủ giải trình về tình trạng có quá nhiều khu dân cư, khu thị thành mới mọc lên nhưng tỉ lệ đất dành cho bất động sản, nhà hàng, khách sạn là quá lớn so với khu vui chơi thiếu nhi, nhà hát, câu lạc bộ, rạp chiếu phim.
Nếu không cẩn thận, với độ phủ sóng rộng của những cuộc thi thố có nhiều lăng xê tài trợ này, chúng ta sẽ có một thế hệ thiếu nhi “mất tuổi thơ”, một đời thiếu nhi bị già hóa. Phải có sự liên kết thì mới có chính sách thống nhất và lâu dài được. Thứ hai: giảm đến mức thấp nhất thuế thu nhập doanh nghiệp cho những cá nhân chủ nghĩa, tổ chức nào sản xuất truyền bá sản phẩm văn hóa cho thiếu nhi.
Đồ chơi Trung Quốc quyến rũ sinh động nhưng phần lớn là sản phẩm bạo lực: gươm đao, súng ống, chiến binh. Mấy chục triệu thiếu niên nhi đồng mà chỉ có một NXB dành riêng cho các em là NXB Kim đồng. Nếu không cẩn thận, ta sẽ có một thế hệ thiếu nhi “mất tuổi thơ”, một đời thiếu nhi bị già hóa Đồ chơi đã thiếu, sân chơi, khu vui chơi càng thiếu hơn.
Ủy ban VHGDTTNNĐ đã bao giờ chất vấn các cơ quan hữu quan về vấn đề này chưa và có ý định đưa ra bàn tại Quốc hội không? - Chúng ta tự hào với tỉ lệ dân số vàng - dân số trẻ, lực lượng cần lao cận kề dồi dào - điều kiện để phát triển kinh tế tầng lớp tốt hơn hẳn các nước có dân số già, nhưng những sản phẩm tinh thần chúng ta dành cho lực lượng chủ nhân tương lai đó lại quá ít oi.
NXB lại cũng đang chật vật tranh đấu với thị trường và vẫn phải in truyện tranh nước ngoài để gánh cho những ấn phẩm có tính giáo dục cao như cổ tích, khoa học, thơ.
Cụ thể dễ thấy nhất là đồ chơi trẻ thơ, theo thống kê thì trên thị trường có tới 80% đồ chơi trẻ nít có xuất xứ nước ngoài, mà cốt yếu là từ Trung Quốc, 20% đồ chơi VN thì vừa đơn điệu về kiểu dáng vừa nghèo nàn về số lượng.
Báo chí cho lứa tuổi này cũng không đếm hết số ngón tay trên bàn tay. Suốt mấy chục năm qua, hầu như số nhà hát xây mới không đáng kể, nói gì hí trường dành riêng cho thiếu nhi. Dự kiến sẽ có những cuộc giám sát chuyên đề về phát triển sản phẩm văn hóa cho trẻ em bằng các loại hình khác nhau: đọc, hội họa, nghe - nhìn
Ngoài ra còn có yếu tố hóa chất độc hại. Lâu nay chúng tôi cũng vẫn có những nỗi buồn về bức tranh không sáng sủa của sân chơi, đồ chơi và các loại hình văn hóa cho trẻ con”.
Hệ thống truyền hình phần lớn vẫn hoạt động bằng ngân sách nhà nước và chẳng thể “thả nổi”, coi nhẹ bổn phận với khán giả nhỏ tuổi của mình. * Dân số VN là dân số trẻ, tỉ lệ thiếu niên, nhi đồng dưới 15 tuổi hiện chiếm gần 40% dân số, thế mà chúng ta mới chỉ có một NXB Kim Đồng và không đến năm đầu báo dành riêng cho lứa tuổi này (tỉ lệ tác phẩm cho thiếu nhi của NXB Trẻ và hí viện Tuổi Trẻ luôn dưới 50% so với tổng số sản phẩm văn hóa in ấn và biểu diễn).
Đây cũng chính là vấn đề tôi quan tâm bấy lâu. * Ông có thể cho biết đánh giá cụ thể hơn của ông về số lượng và chất lượng của những sản phẩm văn hóa dành cho thiếu nhi được sản xuất, in ấn, phát hành hằng năm? - Chúng ta có Luật bảo vệ và săn sóc thanh thiếu niên nhi đồng rồi, các cơ quan chăm sóc trẻ nít từ trung ương đến địa phương cũng đã có rồi, nhưng các thể chế văn hóa và các hoạt động văn hóa, các sản phẩm văn hóa lại chưa có được bao nhiêu.
Các ấn phẩm cho thiếu nhi của nhiều đơn vị xuất bản khác đẵn là truyện tranh nước ngoài, nhiều yếu tố lai căng, bạo lực. Thành thử, chúng tôi dự định sẽ tập hợp đủ các dữ liệu để tiến tới trong tương lai gần có thể kiến nghị Chính phủ. Không có rạp thì các chương trình ca nhạc, sân khấu thiếu nhi cũng không thể có đất diễn liền nên không thể dàn dựng liên tiếp chương trình được, nghệ sĩ chuyên biểu diễn cho thiếu nhi bởi vậy cũng sẽ thưa vắng dần.
Ủy ban đã bao giờ có quan điểm với ngành truyền hình cũng như đã có một góp ý giải pháp nào cho kênh truyền bá rất quan yếu này? - Đúng là ngày nay, số lượng kênh truyền hình quá nhiều nhưng dành cho trẻ em quá ít cả về thời lượng và chất lượng.
Tuổi Trẻ đã đi đúng và trúng. Các tác phẩm thổi vào tâm hồn con nít những tình cảm trong sáng và đủ sức hấp dẫn các em ngày càng loáng thoáng. Ủy ban sẽ đặt vấn đề này với Đài truyền hình VN - một cơ quan của Chính phủ.
Không có chương trình hay cho mình thì các em buộc phải tìm đến băng đĩa, mà chất lượng băng đĩa còn nhốn nháo khôn lường hơn.
Các bộ ngành thiếu một sự kết liên, tương trợ với nhau trong mối quan hoài chung: vì trẻ mỏ. Ai cũng có một phần nghĩa vụ nhưng thiếu một cơ quan mối lái, thiếu một nhạc trưởng trong lĩnh vực này.
Thứ nhất: chủ động đầu tư bằng nguồn ngân sách cho các sản phẩm văn hóa lành mạnh phục vụ thiếu nhi, không quá mong đợi vào các nguồn tầng lớp hóa. Sắp tới, một số đại biểu Quốc hội là thành viên của ủy ban sẽ chất vấn các cơ quan có bổn phận của Chính phủ về vấn đề này.
Và cũng sẽ có những cuộc giám sát với báo chí - truyền hình. Các cuộc thi sáng tác dành cho trẻ con cũng ít dần, các văn nghệ sĩ, nhạc sĩ, họa sĩ tham dự viết vẽ cho các em cũng không còn mấy người mặn mà máu nóng.
Rạp chiếu phim cũng ít, phim thiếu nhi phần lớn là phim ngoại. * Cả nước hiện có tới hơn 200 kênh truyền hình nhưng tỉ lệ chương trình cho thiếu nhi thì thời lượng ít, hình thức nghèo nàn.
Nếu có tổ chức sân chơi thì lại để các em ăn mặc hóa trang già dặn, thi chống chọi giành hơn thua, những cái đó về lâu về dài sẽ tác động bị động đến tâm hồn mong manh mẫn cảm của trẻ thơ.
* Văn hóa phẩm cho thiếu nhi không phải là sinh lợi trước mắt mà là cái lợi lâu dài, cho toàn từng lớp. Một từng lớp biết đầu tư cho trẻ con bữa nay, chính là một tầng lớp phát triển bền vững lành mạnh trong ngày mai. Các khán giả nhí dự trò chơi trên sân khấu chương trình Tuổi thần tiên hồi tháng 7 - Ảnh: Gia Tiến Ông Lê Như Tiến - Ảnh: Võ Văn Thành Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - giáo dục - thanh thiếu niên nhi đồng (VHGDTTNNĐ) của Quốc hội Lê Như Tiến khẳng định như vậy trong cuộc chuyện trò cởi mở với Tuổi Trẻ.
